Znaczniki formatujące i semantyczne

Patrząc na liczbę znaczników, służących do formatowania tekstu na ekranie przeglądarki internetowej, można się zastanawiać: po co jest ich aż tyle? Jaki był sens wprowadzania znacznika <strong>...</strong> (mocne wyróżnienie), skoro właściwie zwykle jest on wyświetlany tak samo jak <b>...</b> (pogrubienie)? Czy nie lepiej tworzyć akapity za pomocą podwójnych znaczników <br> zamiast <p>...</p>? Czy to aby nie jest pomyłka organizacji W3C, że wprowadzono znacznik <h1>...</h1> (tytuł rozdziału), skoro ten sam efekt można uzyskać dobierając odpowiedni rozmiar czcionki?

Otóż na pewno nie jest to pomyłka. Z punktu widzenia użytkownika w języku HTML wyróżniamy dwa podstawowe typy elementów określających atrybuty tekstu:

1. Znaczniki formatujące - mają za zadanie tylko i wyłącznie zmienić wygląd tekstu, który obejmują, bez żadnego odniesienia do znaczenia tego tekstu. Są to np.: B (pogrubienie), I (pochylenie), U (podkreślenie), S (przekreślenie), SMALL (czcionka pomniejszona). Użycie tych znaczników gwarantuje, że w każdej sytuacji tekst otrzyma określone formatowanie (wygląd), ale nic nie mówi o charakterze tego tekstu ^* . Innymi słowy: nie wiemy, czy tekst jest pogrubiony dlatego, że zawiera ważny termin, który powinien się wyróżniać, czy może dlatego, że autor strony chciał w tym miejscu po prostu wprowadzić czcionkę pogrubioną, bo akurat dobrze komponuje się z innymi elementami strony.

   * Co prawda język HTML5 opisuje pewne znaczenia nawet dla tzw. elementów formatujących, jednak równocześnie wizualny sposób ich wyświetlania zawsze jest ściśle określony. Raczej trudno się spodziewać, żeby np. znacznik B (z ang. bold - czyli pogrubienie) kiedyś zaczął być wyświetlany przez przeglądarki kursywą 😉

2. Znaczniki semantyczne - określają charakter (znaczenie) tekstu, który obejmują. Zwykle niosą ze sobą również odpowiednie formatowanie, ale nie jest to wymagane. Są to np.: H1-H6 (tytuł), STRONG (mocne wyróżnienie), EM (emfaza), CODE (kod komputerowy), KBD (klawiatura), SAMP (przykład), VAR (zmienna), Q (cytat), CITE (odniesienie do źródła), BLOCKQUOTE (blok cytowany), ADDRESS (adres), INS i DEL (zmiany), ABBR (skrót), DFN (definicja). Nie ma żadnej pewności, w jaki sposób zostaną wyświetlone na ekranie te elementy. Co prawda zwykle np. znacznik <strong>...</strong> jest pogrubiony, ale nic nie stoi na przeszkodzie, aby jakaś specjalna przeglądarka wyświetliła go normalnie, a jedynie ze zmienionym na czerwono kolorem.

W przypadku znaczników semantycznych to nie sposób formatowania jest najważniejszy, ale informacje jakie ze sobą niosą. Element <strong>...</strong> wskazuje, że objęty nimi tekst jest bardzo ważny. <code>...</code> daje do zrozumienia, że jest to fragment kodu komputerowego - np. jakiegoś programu. <abbr>...</abbr> to wspólnie z <q>...</q> i <cite>...</cite> jedne z najbardziej "niedocenianych" znaczników. Tymczasem niosą ze sobą niezwykle ważne informacje.

Komu to jest potrzebne?

Z informacji niesionej przez znaczniki semantyczne korzystają zwykłe przeglądarki internetowe, wyróżniając je w specjalny, właściwy sobie sposób.

Znaczniki semantyczne mają ogromne znaczenie dla syntezatorów mowy, czyli specjalnych przeglądarek, które odczytują treść stron WWW na głos. Używane są najczęściej przez osoby niewidome. Taka osoba nie zobaczy koloru czcionki i nie będzie wiedzieć, że gdzieś tekst został wytłuszczony w tradycyjny sposób. Natomiast używany syntezator mowy, kiedy natrafi na znacznik <strong>...</strong>, może specjalnie podkreślić tonem głosu zawarty w nim tekst. Wprost nieocenioną pomocą dla syntezatorów mowy są znaczniki akronimów i skrótów. Aplikacje takie mają zwykle wbudowaną bazę najpopularniejszych skrótów i akronimów, a więc kiedy na nie natrafią, mogą odczytać ich pełną nazwę, a nie literować. Oczywiście najpierw trzeba poinformować syntezator, że dany wyraz jest skrótem lub akronimem, a nie jakąś specjalną nazwą, z której korzystasz w swoim tekście. Jeżeli używasz skrótów lub akronimów, które są dość mało znane, zalecane jest dodanie atrybutu title="...", w którym można umieścić pełne rozwinięcie nazwy. Wyeliminuje to konieczność domyślania się rozwinięcia przez syntezator i ewentualnych pomyłek (jeden akronim może mieć zupełnie różne rozwinięcia w różnych dziedzinach wiedzy).

Jeżeli nie sądzisz, aby Twoja strona mogła być kiedykolwiek odwiedzona przez osobę niewidomą (nigdy tego nie zakładaj, bo możesz się bardzo zdziwić!), na pewno nie możesz zlekceważyć, że właściwe oznaczanie tekstu za pomocą znaczników semantycznych ma niebagatelne znaczenie dla robotów wyszukiwarek sieciowych. Są to aplikacje, które przez cały czas szukają nowych stron w Internecie i sprawdzają, czy stare się nie zmieniły. Za pomocą specjalnego algorytmu informatycznego przetwarzającego treść odwiedzanych stron, zapisują linki do nich w bazie danych przyporządkowując je do odpowiednich słów kluczowych (haseł). Z tej bazy danych korzystają następnie wyszukiwarki sieciowe, takie jak Google, kiedy użytkownicy przeszukują Internet za ich pośrednictwem. Aby serwis WWW mógł być popularny, konieczne jest takie zbudowanie treści, aby była ona przyjazna dla robotów wyszukiwarek, ponieważ inaczej trudno go będzie komukolwiek odszukać. Może to zabrzmi dziwnie, ale można powiedzieć, że roboty wyszukiwarek są "niewidome"! Dlatego na pewno docenią, że chcesz im pomóc w prawidłowym zaindeksowaniu (zapisaniu informacji o stronie w ich bazie danych) swojej strony. Mogą się odwdzięczyć oczywiście wyższą pozycją na liście wyszukiwania, co bezpośrednio wpłynie na popularność Twojego serwisu WWW.

Dla robotów wyszukiwarek sieciowych nie jest obojętne, czy do oznaczania tytułów rozdziałów użyjesz znaczników <h1>...</h1> - <h6>...</h6>, czy może <font size="7">...</font> - <font size="1">...</font>. Nikt rozsądny nie wpisuje w znacznikach tytułu tekstu, który nie ma nic wspólnego z zawartością rozdziału, co może mieć miejsce dla elementu FONT. Tak na marginesie: wiele osób próbuje oszukać wyszukiwarki, umieszczając na stronie tytuły w taki sposób: <h1><font size="1">...</font></h1>. Powoduje to wstawienie tytułu pierwszego rzędu (czyli najważniejszego dla wyszukiwarek) miniaturową czcionką. W tym przypadku efekt jednak może być odwrotny, ponieważ wyszukiwarki już dawno uodporniły się na takie sztuczki. W skrajnym przypadku taka strona może zostać zupełnie usunięta z wyszukiwarki!

Podsumowanie

Zrozumienie istoty poprawności semantycznej kodu HTML jest niezwykle ważne. Niejednokrotnie można w ten sposób odróżnić osobę doświadczoną od nowicjusza. Stosuj znaczniki formatujące tylko wtedy, gdy obejmowany nimi tekst nie niesie ze sobą jakiegoś specjalnego znaczenia, a zależy Ci natomiast na tym, aby w każdych warunkach był wyświetlony tak, jak to przewidziałeś. Znaczniki semantyczne należy używać wszędzie tam, gdzie chcemy wskazać specjalne znaczenie obejmowanego nimi tekstu i jest to dla nas ważniejsze, niż jednoznaczne określenie jego wyglądu. Szczególnie przyswój sobie przeznaczenie następujących znaczników: H1-H6 (tytuł), STRONG (mocne wyróżnienie), EM (emfaza), Q (cytat), CITE (odniesienie do źródła), BLOCKQUOTE (blok cytowany), ABBR (skrót).